1. Có thể phát hiện dấu hiệu đột quỵ trước 1 tuần không?
Câu trả lời ở đây là có thể phát hiện dấu hiệu bị bệnh đột quỵ trước 1 tuần. Hầu hết mọi người đều cho rằng bệnh tai biến thường xuất hiện đột ngột và không có dấu hiệu báo trước. Thực tế, các biểu hiện của đột quỵ đã bắt đầu xuất hiện trước đó 30 ngày - 1 tuần.
Các dậu hiệu tai biến trước 1 tuần thường gồm: mắt mờ, chân tay tê yếu, mặt tái, đau đầu dữ dội.... Tùy từng trường hợp, dấu hiệu đột quỵ nhẹ, nặng sẽ khác nhau.
2. Triệu chứng của đột quỵ ở người trẻ và người lớn tuổi
2.1 Triệu chứng của đột quỵ ở người trẻ
Chưa hết bàng hoàng dù mới chỉ 30 tuổi chị B đã bị mắc đột quỵ mặc dù trước đó sức khỏe của chị hoàn toàn bình thường. Bệnh nhân cho biết: "Chẳng bao giờ nghĩ mình bị bệnh đột quỵ vì mình còn ít tuổi. Có hay thức đêm, đau đầu nhưng nghĩ mình hay thức khuya nên mới bị thế chứ không nghĩ là đột quỵ ".
Tình trạng đột quỵ ở người trẻ đang ngày càng tăng trong những năm gần đây. Mỗi năm Việt Nam ghi nhận khoảng 200.000 ca bệnh tai biến mạch máu não, trong đó có tới 50% ca không thể qua khỏi. Đáng báo động hơn, đột quỵ ở trẻ tuổi đang ngày càng có xu hướng gia tăng rõ rệt.
Người trẻ mắc bệnh đột quỵ có các dấu hiệu thường xảy ra đột ngột với các triệu chứng:
- Đột ngột đau đầu dữ dội, chóng mặt.
- Cơ thể mất thăng bằng, loạng choạng.
- Đột ngột giảm thị thực, có thể ở một mắt hoặc cả hai bên mắt.
- Khuôn mặt mất cân đối, nhân trung bị lệch và chảy xệ nửa bên mặt.
- Cơ thể mệt mỏi, không có sức lực, khó khăn trong việc thực hiện và phối hợp các động tác.
- Đột ngột có cảm giác tê hay yếu liệt ở mặt, chân hoặc tay, thường bị một bên của cơ thể.
- Đột ngột không nói được, giọng nói bị thay đổi, khó khăn trong việc phát âm, người bệnh nói nhảm, vô nghĩa, không hiểu được lời nói và nói ngọng một cách bất thường.
Dấu hiệu đột quỵ ở người trẻ tuổi thường gặp ở nữ và nam
2.2 Các dấu hiệu của đột quỵ ở người lớn tuổi
Tuổi tác gia tăng khiến chức năng của các bộ phận trên cơ thể suy giảm, hoạt động kém đi đặc biệt là não, tim mạch… Đây là nguyên nhân gây ra hàng loạt các bệnh nguy hiểm trong đó có bệnh đột quỵ.
Triệu chứng đột quỵ ở người lớn tuổi thường xảy ra đột ngột với rất ít những triệu chứng báo trước. Dưới đây là một trong số những triệu chứng điển hình thường gặp ở người lớn tuổi:
- Đột ngột đau đầu dữ dội, chóng mặt, buồn nôn…
- Đột ngột yếu, liệt, tê mặt, một bên chân tay hoặc cả nửa người.
- Đột ngột nói khó, nói đớt hoặc nói lẫn lộn.
- Đột ngột giảm thị lực hoặc nhìn đôi.
- Đi tiểu không tự chủ.
- Mất ý thức: người bệnh đột ngột lẫn, không biết gì, khó đánh thức hoặc đột ngột hôn mê. Nếu không kịp thời phát hiện người bệnh sẽ tử vong.
Người lớn tuổi mắc các bệnh xơ vữa động mạch, dị dạng mạch máu não, huyết áp cao, bệnh tim, bệnh tiểu đường… cần hết sức để ý các dấu hiệu trên.
Tình trạng tai biến mạch máu não ở người cao tuổi có thể phát hiện trước 1 tuần - 30 ngày
3. Cảnh giác dấu hiệu báo trước cơn đột quỵ
3.1 Cơn thiếu máu thoáng qua (TIA) là dấu hiệu báo trước cơn đột quỵ
Triệu chứng của cơn thiếu máu thoáng qua giống như dấu hiệu ban đầu của đột quỵ thể nhồi máu não. Điểm khác biệt chính của hai loại cơn thiếu máu thoáng qua và nhồi máu não là thời gian kéo dài những triệu chứng. Các triệu chứng của cơn thiếu máu thoáng qua không để lại di chứng, biến mất trong khoảng từ 10 đến 20 phút và kéo dài không quá một tiếng.
Các dấu hiệu ban đầu của thể nhồi não bao gồm:
- Tê, yếu hoặc liệt chân tay một nửa bên cơ thể, đôi khi người bệnh có cảm giác nặng nửa người.
- Méo miệng, liệt một bên mặt.
- Lơ mờ, lừ đừ thậm chí là rơi vào tình trạng hôn mê.
- Mất thăng bằng, dáng đi thay đổi, không có khả năng phối hợp các động tác.
- Việc nói chuyện trở nên khó khăn, nói đớt, nói ngọng và thậm chí là không thể nói chuyện.
- Đau đầu, chóng mặt, cơ thể mệt mỏi.
- Trí nhớ giảm sút.
- Ngoài ra có thể xuất hiện những cơn co giật.
Tuy nhiên không phải người bệnh nào cũng có những triệu chứng như vậy, thường chỉ gặp một đến vài triệu chứng nêu trên. Đây có thể là dấu hiệu báo trước đột quỵ hay là dấu hiệu của cơn thiếu máu não thoáng qua.
3.2 Các dấu hiệu báo trước khác
Ngoài cơn thiếu máu thoáng qua thì triệu chứng thường xuyên chóng mặt, xây xẩm mặt mày, đột ngột tối sầm mắt lại… cũng được xem là những dấu hiệu báo trước của bệnh đột quỵ.
Đặc biệt với những người có có tiền sử mắc các bệnh tăng huyết áp, bệnh đái tháo đường, bệnh xơ vữa động mạch, rối loạn lipid máu… mà xuất hiện các dấu hiệu trên thị khả năng bị bệnh đột quỵ là rất cao.
4. Nguyên tắc phát hiện đột quỵ sớm trong ngành y
4.1. Nguyên tắc FAST
Các triệu chứng của đột quỵ thường xảy ra đột ngột. Người bệnh có thể tê, yếu hoặc liệt hẳn ở một bên tay hoặc chân, đột nhiên thị lực giảm hoặc việc nói năng trở nên khó khăn và giảm khả năng phán đoán… Một số người có thể có các dấu hiệu báo trước vài giờ hoặc vài ngày trước khi xảy ra tai biến. Các dấu hiệu có thể gặp là buồn nôn, chóng mặt, tê bì một bên chân hay tay hoặc mất ý thức tạm thời.
Để đơn giản và dễ nhớ cho tất cả mọi người, trên thế giới đã tạo ra một khẩu hiệu đơn giản là "FAST".
FAST là 4 chữ cái đầu của bốn từ: Face (khuôn mặt), Arm (tay), Speech (lời nói), Time (thời gian). Và hãy sơ cứu hay chuyển đến cơ sở y tế gần nhất nếu nhận thấy người bên cạnh đột ngột có một trong số các triệu chứng dưới đây:
- Khuôn mặt: mặt của người bệnh sẽ tự nhiên bị méo một bên, khi cười biểu hiện méo sẽ nhìn rõ hơn vì người bệnh không thể cười mỉm một cách tự nhiên được.
- Tay: tê một bên tay sau đó tiến triển từ từ thành liệt (không thể nâng hai cánh tay lên được), vẫn điều khiển được tay nhưng kém chính xác hơn. Ngoài ra còn có các triệu chứng như không nhấc được chân lên, làm rơi dép…
- Lời nói: người bệnh thường nói đớt. Yêu cầu người bệnh nói một câu đơn giản, người bệnh không thể nói, nói ngọng hoặc nói không tròn vành rõ chữ.
- Thời gian: người nhà cần đưa người bệnh đến bệnh viện, phòng khám khi thấy các triệu chứng trên.
Ngoài ra còn có các triệu chứng như sau: hôn mê, sảng, lẫn lộn; hoa mắt, thị lực giảm sút; chóng mặt, không thể đứng vững, mất thăng bằng; đau đầu, buồn nôn, nôn…
Quy tắc F.A.S.T phát hiện dấu hiệu báo trước của tai biến mạch máu não (đột quỵ não)
4.2. Nguyên tắc BE FAST - Quy tắc nhận biết sớm đột quỵ
BE FAST tiền thân là FAST (quy tắc nhận biết đột quỵ sớm). Đây là cụm từ được hội tim mạch Mỹ (AHA) cũng như nhiều tổ chức y tế lớn khác sử dụng để giúp cho người bệnh và người nhà bệnh nhân dễ dàng ghi nhớ về dấu hiệu của bệnh đột quỵ một cách nhanh nhất và cấp cứu kịp thời.
BE FAST - quy tắc để nhận biết sớm đột quỵ của Bộ Y tế
B (BALANCE): Người bệnh đột ngột mất cân bằng, đau đầu dữ dội, chóng mặt và khó có khả năng phối hợp các động tác.
E (EYESIGHT): Người bệnh bị mất thị thực (mờ một bên hoặc cả hai bên mắt).
F (FACE): Mặt người bệnh có thể bị liệt, méo miệng, nhân trung (đoạn kéo dài từ mũi đến môi) bị lệch và dấu hiệu dễ phát hiện nhất là nụ cười méo mó khi người bệnh cười mở miệng lớn.
A (ARM): Người bệnh cử động khó hoặc không thể cử động chân tay, tê liệt một bên của cơ thể. Dấu hiệu dễ dàng nhất biết nhất là yêu cầu người bệnh giơ hai tay lên cùng một lúc.
S (SPEECH): Người bệnh nói khó khăn, phát âm chữ không rõ, nói dính chữ và nói ngọng bất thường. Cách kiểm tra đơn giản là hãy yêu cầu người bệnh lặp lại câu mà mình vừa nói.
Người mắc bệnh đột quỵ thường có một đến vài các triệu chứng nêu trên. Vì vậy khi phát hiện ra người bệnh có một trong các triệu chứng này cần đưa ngay đến các cơ sở y tế để cấp cứu kịp thời tránh những di chứng xảy ra.
Nguyên tắc BE FAST phát hiện dấu hiệu đột quỵ sớm được nhân viên y tế áp dụng
5. Nên làm gì khi có dấu hiệu đột quỵ?
Phát hiện biểu hiện đột quỵ sớm giúp tăng tỷ lệ cứu sống và điều trị khỏi cho bệnh nhân. Vậy nên làm gì khi có dấu hiệu đột quỵ và tai biến?
Trường hợp phát hiện bệnh nhân có các triệu chứng bất thường như đã kể ở trên (phần 1, 2,3, 4) ngay lập tức đưa bệnh nhân tới cơ sở y tế gần nhất để được kiểm tra chuyên sâu và điều trị kịp thời. Nếu phát hiện dấu hiệu đột quỵ trước 7-30 ngày có thể sử dụng thuốc chống đột quỵ để phòng ngừa nguy cơ đột quỵ. Đồng thời kết hợp với các biện pháp thăm khám khác được bác sĩ chỉ định.
Trường hợp phát hiện triệu chứng đột quỵ nặng, người bệnh đã mất ý thức, lập tức gọi dịch vụ xe cấp cứu chở người bệnh đồng thời thực hiện các bước sơ cứu đột quỵ đúng cách.
Lưu ý: tuyệt đối không cho bệnh nhân ăn uống bất cứ loại thuốc nào khi chưa có sự cho phép của nhân viên Y Tế. Ngoài ra, không sử dụng các phương pháp dân gian truyền miệng như: sơ cứu đột quỵ bằng kim, cạo gió, bấm huyệt....
Tóm lại, triệu chứng của bệnh đột quỵ ( hay còn gọi là bệnh tai biến mạch máu não) xảy ra rất đột ngột nhưng không phải có không có cách phát hiện sớm. Tất cả mọi người nên nắm vững quy tắc FAST và BE FAST để kịp thời phát hiện ra những dấu hiệu đột quỵ báo trước. Có những dấu hiệu dễ phát hiện nhưng thương bị bỏ qua có thể gây chết người mà khách hàng cần tuyệt đối lưu ý.